Rau má là loại rau quê, gắn với người quê. Rau má thân thảo, bò lan, lá mọc từ cuống, hình tròn như những đồng tiền kim loại, mép khía tai bèo. Rau má dễ sống, lại sinh sản vô tính nên tốc độ sinh sôi rất mau, rau mọc nhiều ở nơi ẩm ướt hoặc dưới bóng mát của những tán cây. Ở quê làm ruộng, nhiều ao đìa, cây cối nên ở đâu ngoài đồng cũng dễ dàng gặp rau má.
 Ảnh: G.C |
Rau má xuất hiện trong bữa ăn người quê như một món ăn quen thuộc, hội đủ 3 yếu tố ngon, bổ, rẻ. Như nhà tôi hồi đó, rau má không phải ra chợ mua, mẹ đi làm đồng, thấy bên bờ ruộng có chùm rau má nên hái và chiều về sẽ có bát canh rau thơm ngọt. Những cô con gái của mẹ thấy đó làm theo, mỗi lần ra đồng cấy dặm hay qua sông chăn bò, hái đậu, hễ thấy rau má là hái.
Cơm nhà nghèo, mẹ thường nấu canh rau má. Ngon nhất là rau má nấu canh tôm. Những con tôm chín vàng lẫn trong những chiếc lá xanh tươi, đậm đặc làm giảm tính đắng và tăng tính ngọt mát cho rau. Nếu không có tôm thì có thể thay bằng thịt nạc. Nếu hôm nào ăn chay, mẹ sẽ nấu canh rau má với nấm, món này cũng rất ngon. Đặc biệt những buổi trưa nắng hè, tô canh rau má sẽ làm hạ nhiệt cái nóng bức. Canh rau má thơm ngon, thanh đạm. Ngày làm dưới nắng mệt mỏi, cả nhà gần như lơ là với cơm nhưng canh rau má thì húp tới. Ba nói, đơn giản mà ngon, chỉ cần thấy canh rau má là thấy mát trong người.
Vâng, đúng là rau má rất mát. Bằng kinh nghiệm dân gian, người nhà quê ai cũng biết rau má tính hàn, giúp thanh lọc cơ thể, hỗ trợ tiêu hóa, bồi dưỡng thể lực. Để phát huy tối đa công dụng bổ ích của rau má, bữa cơm thường có món rau này, để đổi vị, người ta có thể dùng rau má ăn sống, luộc hoặc say nhuyễn uống nước.
Nước rau má là món giải nhiệt cho mùa hè nóng nực. Chỉ cần rau má, đường và ít đá thì trưa hè sẽ bớt gắt gay. Hồi đó không có máy xay sinh tố, đường cát trắng tinh và những viên đá tinh khiết như bây giờ. Rau má hái về rửa sạch bỏ vào cối giã, lược xác rồi thêm đường (đường đen nhà làm), thêm cục đá lạnh vậy là có một ca to thức uống thơm ngon, bổ dưỡng. Hồi đó, tôi hay đi ra đi vô trông chừng cái ca ấy, cứ một chập hỏi mẹ xin thêm ly nữa vì sợ hết.
Bây giờ, đời sống khá hơn, với nhiều món ăn, thức uống sang chảnh hơn, thế nhưng rau má vẫn hiện diện trong bữa cơm nhà. Vì đó là loại rau quê, gắn với người quê…
Nguyễn Thị Bích Nhàn
