Nhà làm việc ở Hòn Bà của bác sĩ Alexandre Yersin là di tích quốc gia

Ngôi nhà tái lập trên nền móng trạm thử nghiệm, bể chứa nước nhà làm việc của bác sĩ Yersin trên đỉnh núi Hòn Bà (xã Suối Cát, huyện Cam Lâm). Ảnh: Hội Những người ái mộ bác sĩ A. Yersin tỉnh Khánh Hòa.

Bộ trưởng Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTT&DL) vừa có quyết định bổ sung điểm di tích Nhà làm việc của bác học Alexandre Yersin tại Hòn Bà (xã Suối Cát, huyện Cam Lâm, tỉnh Khánh Hòa) là di tích lịch sử quốc gia.

Động thái trên được thực hiện sau khi UBND tỉnh có tờ trình đề nghị Bộ VHTT&DL xếp hạng bổ sung địa điểm nhà làm việc của bác sĩ Yersin trên núi Hòn Bà là di tích quốc gia.

Địa điểm nhà làm việc này gắn bó với cuộc đời và sự nghiệp nghiên cứu khoa học, y học phục vụ con người của nhà bác học - bác sĩ Alexandre Yersin.

Năm 1990, Bộ Văn hóa Thông tin (nay là Bộ VHTT&DL) đã quyết định xếp hạng quần thể di tích lịch sử lưu niệm Nhà bác học Alexandre Yersin là di tích quốc gia.

Quần thể di tích này, gồm: Thư viện nằm trong Viện Pasteur Nha Trang ở đường Trần Phú, phường Xương Huân, TP Nha Trang; chùa Linh Sơn ở đường 23 Tháng 10, TP Nha Trang và mộ Yersin ở xã Suối Cát, huyện Cam Lâm.

Riêng nhà làm việc của bác sĩ Yersin trên núi Hòn Bà chưa được đưa vào quần thể xếp hạng di tích quốc gia.

Ngôi nhà làm việc là trạm thử nghiệm của bác sĩ A. Yersin trên một đỉnh núi Hòn Bà (huyện Cam Lâm) được xây dựng cách đây hơn 100 năm. Ảnh tư liệu của A. Yersin - Hội Những người ái mộ bác sĩ Yersin tỉnh Khánh Hòa sưu tầm.

Năm 2021, Hội những người ái mộ bác sĩ Yersin đã đề xuất tỉnh Khánh Hòa xem xét đề nghị xếp hạng di tích đối với nhà làm việc của bác sĩ A.Yersin tại khu vực Hòn Bà để bảo tồn, phát huy giá trị di sản cùng với quần thể di tích lịch sử lưu niệm nhà bác học A.Yersin.

Núi Hòn Bà cao 1.578 m so với mặt nước biển, là một ngọn núi nằm giữa hai xã Khánh Phú (huyện Khánh Vĩnh) và xã Suối Cát (huyện Cam Lâm), nằm cách TP Nha Trang khoảng 60 km về phía Tây Nam.

Năm 1914, bác sĩ A. Yersin đã khảo sát Hòn Bà, đưa một số cây công nghiệp vào trồng thí nghiệm và đã thành công với cây thuốc Quinquina, giống cây cao su, một loại cây có ý nghĩa chiến lược rất quan trọng trong công nghiệp.

Sau đó, bác sĩ A.Yersin quyết định xây dựng ngôi nhà gỗ lớn trên đỉnh núi Hòn Bà để nghiên cứu thuốc chữa bệnh. Tuy nhiên, khu vực này sau đó bị bỏ hoang, ngôi nhà chỉ còn lại nền móng.

Liên quan khu vực này, năm 2004, UBND tỉnh Khánh Hòa đầu tư mở đường lên Hòn Bà. Với mong muốn phát triển du lịch, tỉnh đã giao Công ty Thương mại và Đầu tư Khánh Hòa đầu tư phục dựng nhà tưởng niệm bác sĩ A. Yersin rộng 135 m2. Mục tiêu cho xây dựng là để ghi nhớ công ơn của vị bác sĩ cũng như tạo thành điểm tham quan du lịch trong tour “theo dấu chân A. Yersin”.

Đến tháng 7/2010, UBND tỉnh tiếp tục giao cho Công ty CP Yasaka Sài Gòn - Nha Trang giao quản lý, tôn tạo khu di tích nhà làm việc của bác sĩ A. Yersin tại Khu bảo tồn thiên nhiên Hòn Bà. Tuy nhiên, dự án sau đó có sai phạm trong việc quản lý khi tự ý xây dựng nhiều bungalow khi chưa được phép. UBND tỉnh Khánh Hòa xử phạt và thu hồi quyền quản lý khu vực này của Công ty CP Yasaka Sài Gòn - Nha Trang.

Bác sĩ A. Yersin sinh ngày 22/9/1863 tại Lavaud, hạt Vaud, Thụy Sĩ. Năm 1891, ông đặt chân đến Nha Trang và đã có khoảng thời gian gần nửa thế kỷ sinh sống và làm việc ở đây cho đến ngày mất (1/3/1943).

Những năm tháng chọn Nha Trang làm quê hương thứ hai, bác sĩ A. Yersin đã hoàn thành 55 công trình nghiên cứu khoa học có giá trị với đời sống con người.

Trong đó, công trình khoa học cộng tác cùng Emile Roux tìm ra độc tố bạch hầu; nghiên cứu ký ninh trị bệnh sốt rét từ cây canh-ki-na do ông di thực. Ông còn đặt nền móng cho ngành thú y Đông Dương, là người phát hiện ra Hòn Bà; năm 1893, ông khám phá cao nguyên Langbiang (Lâm Viên, TP Đà Lạt, tỉnh Lâm Đồng) ngày nay.

Bác sĩ A. Yersin cũng có công trong việc thành lập Viện Pasteur ở Hà Nội, Viện Pasteur Đà Lạt, Viện Pasteur Nha Trang và làm quản lý hệ thống các Viện Pasteur ở Đông Dương.